Khi bạn chuẩn bị định cư Mỹ theo diện bão lãnh, chương trình EB5 hay bất cứ diện nào và mong muốn được ở lâu dài thì bạn cần tìm hiểu những khái niệm trong quyền công dân thường trú và tạm trú ở Mỹ. Có hai loại là thường trú nhân và công dân Mỹ mà bạn cần biết rõ vì nó ảnh hưởng đến quyền lợi của bạn khi định cư.
Mỹ là điểm đến hấp dẫn người giàu ở các nước đang phát triển tới bỏ tiền đầu tư, không chỉ để sinh lời mà chủ yếu để nhập tịch, trở thành công dân Mỹ. Nhưng một số thay đổi về chính sách của Mỹ có thể khiến việc nhập tịch thông qua đầu tư này trở nên khó khăn và đắt đỏ hơn. Từ năm 1990, Chính phủ Mỹ có chính sách cấp quy chế “thường trú nhân” (permanent resident), gọi nôm na là “thẻ xanh”, cho người nước ngoài đầu tư mở doanh nghiệp và sử dụng lao động tại Mỹ.
Thẻ xanh là thẻ xác nhận tình trạng thường trú nhân của một người nước ngoài tại Mỹ. Có hai loại thẻ xanh Mỹ: thẻ xanh 2 năm ở Mỹ (hay còn gọi là thẻ xanh có điều kiện) và thẻ xanh 10 năm ở Mỹ (hay còn gọi là thẻ xanh vĩnh viễn).
Để được nhận một chiếc thẻ xanh theo chương trình định cư EB5 là nhà đầu tư cần phải đầu tư từ 500.000 đến 1.000.000 USD vào một doanh nghiệp tại Mỹ, đồng thời phải tạo ra tối thiểu 10 lao động làm việc toàn thời gian là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân tại Mỹ.
Theo số liệu của USCIS Center For Immigration Studies Trung Tâm Nghiên Cứu Di Dân của Hoa Kỳ, hiện có trên 11 triệu người nước ngoài đang sống trong tình trạng bất hợp pháp trên đất Mỹ, trong đó 300.000 đến từ Châu Âu, 800.000 đến từ Nam Mỹ, nhiểu triệu đến từ Mexico và những cộng đồng Hispanic khác, một triệu đến từ Châu Á mà trong đó không ít người đến từ Việt Nam.
Khi được cấp Thẻ xanh và trở thành thường trú nhân, thì bạn có hầu hết các quyền và nghĩa vụ như công dân Hoa Kỳ, trừ quyền bầu cử và một số phúc lợi chung. Bạn phải tuân thủ mọi yêu cầu về khai báo thuế và được hưởng lãi suất và khấu hao thuế tương tự như với công dân Hoa Kỳ. “Thẻ xanh” là chứng từ quan trọng xác định nhân thân và để dùng khi đi lại. Khi Thẻ xanh được cấp, xin vui lòng kiểm tra thật kỹ. Bạn có thể cần gia hạn trong vòng mười năm. Nếu cần thay thẻ trước thời gian đó do thẻ bị mất, đánh cắp hoặc bị hỏng, thì bạn có thể gửi đơn lên USCIS. Một trong các quyền lợi quan trọng nhất và thường trú nhân hợp pháp có được là quyền trở thành công dân Hoa Kỳ sau năm năm.
Có hai cách trở thành công dân Hoa Kỳ:
Một là sinh ra ở Hoa Kỳ hoặc là con ruột của công dân Hoa Kỳ.
Cách còn lại là bằng quy trình tự nhiên hóa:
Bước đầu tiên để trở thành công dân Hoa Kỳ thông qua con đường tự nhiên hóa là trở thành một Thường trú nhân hợp pháp (Legal Permanent Resident (LPR). Một trong các yêu cầu cơ bản để đáp ứng các tiêu chuẩn về quá trình tự nhiên hóa là bạn phải thuộc diện thường trú nhân hợp pháp trong năm năm.Yêu cầu thứ hai là bạn phải thực sự có mặt ở Hoa Kỳ suốt ba mươi tháng trong khoảng thời gian năm năm trước khi đăng ký thủ tục tự nhiên hóa. Khi đã trở thành công dân Hoa Kỳ, bạn sẽ được quyền hưởng tất cả các phúc lợi bao gồm quyền bầu cử và nắm giữ các vị trí công chức.
Sự khác nhau giữa công dân và thường trú nhân Mỹ
Về cơ bản, thường trú nhân và công dân Mỹ không có nhiều khác biệt lớn trong quyền lợi và nghĩa vụ. Tuy nhiên, có một số khác biệt cơ bản giữa hai diện này mà người định cư lâu dài cần nắm rõ để đảm bảo quyền lợi cho chính mình.
Sau khi được công nhận là thường trú nhân, bạn sẽ được trao quyền định cư tự do tại Mỹ trong khoảng thời gian thẻ xanh còn hiệu lực. Với tư cách thường trú nhân, bạn có quyền sinh sống ở bất cứ đâu tại Mỹ và làm việc cho bất kỳ tổ chức, cá nhân hợp pháp nào. Tuy nhiên, cũng có một vài trường hợp, yêu cầu công việc đòi hỏi bạn phải có quốc tịch Hoa Kỳ.
Thẻ thường trú nhân chính thức (thẻ xanh vĩnh viễn) cấp cho thường trú nhân có thời hạn 10 năm. Sau thời gian này, tư cách pháp lý của bạn vẫn là thường trú nhân, nhưng phải xin gia hạn thẻ xanh để duy trì tình trạng cư trú hợp pháp. Người sở hữu thẻ xanh có thể tự do ra vào Mỹ bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, bạn không nên vắng mặt quá lâu khỏi Mỹ nếu không muốn tình trạng thường trú nhân bị ảnh hưởng và cơ hội nhập tịch khó khăn hơn. Cuối cùng, mấu chốt của vấn đề nằm ở chỗ, thường trú nhân sẽ không được quyền bầu cử trong các sự kiện chính trị từ cấp độ liên bang trở lên.
Với những người đã có quốc tịch Hoa Kỳ thì quyền lợi họ nhận được cũng đầy đủ và bền vững hơn thường trú nhân. Công dân Mỹ sẽ được tham gia vào đời sống dân sự và chính trị với quyền hạn cao nhất theo hiến pháp. Thêm vào đó, họ sẽ không bao giờ bị mất quốc tịch Hoa Kỳ của mình, ngay cả khi sinh sống ở nước ngoài nhiều năm liền. Đây là một trong những lý do bạn nên nhập quốc tịch ngay khi đủ điều kiện. Ngoài ra, người có quốc tịch cũng được quyền nhận hộ chiếu Mỹ và nhiều quyền lợi khác.
Nếu muốn sống lâu dài ở Hoa Kỳ thì bạn nên chuẩn bị cho việc nhập tịch càng sớm càng tốt. Tất nhiên, bạn vẫn có quyền cư trú ở Mỹ với tư cách thường trú nhân bao lâu tùy thích. Tuy nhiên, nếu vi phạm một vài điều khoản cư trú, thẻ xanh có thể bị thu hồi bất cứ lúc nào. Chẳng hạn bạn có thể bị nghi ngờ, thậm chí tước quyền cư trú hợp pháp nếu vắng mặt khỏi Mỹ trong thời gian quá dài. Tương tự, nếu thường trú nhân phạm tội hình sự thì khả năng bị trục xuất khỏi Hoa Kỳ là gần như chắc chắn.
Với những người đã có quyền công dân, họ sẽ không bao giờ bị mất quốc tịch hoặc bị trục xuất vì bất cứ lý do nào. Không những thế, công dân Mỹ còn được phép bảo lãnh người thân (thuộc nhiều diện khác nhau) thay vì chỉ được phép bảo lãnh thân nhân trực tiếp như thường trú nhân. Để duy trì tình trạng cư trú hợp pháp, thường trú nhân phải gia hạn thẻ xanh mười năm một lần, nhưng công dân thì không phải thực hiện thủ tục này. Vì vậy, thường trú nhân sau khi sống một thời gian nhất định tại Mỹ thường được khuyên nên xin quyền công dân để hưởng ưu đãi không giới hạn như người bản xứ.
Có một số người đã sử dụng thẻ xanh không di dân để nhập cảnh ở Hoa Kỳ, khi visa gần đến ngày hết hạn thì họ có thể chuyển đổi visa du lịch bằng visa du học thông qua việc họ đến một trường Cao Đẳng hoặc Đại Học Cộng Đồng hoặc đại học nào đó không quá nổi tiếng, không quá đắt đỏ, và họ yêu cầu trường Cao Đẳng này hoặc Đại Học Cộng Đồng này cho họ nhập học để họ có thể học bán thời gian nhằm mục đích tiếp tục duy trì sự hiện diện ở Mỹ dài hơn một cách hợp pháp.
Tuy nhiên điều đó cũng sẽ giúp cho những người nhập cư bất hợp pháp có thể tiếp tục ở lại Mỹ nhưng chỉ được thêm một thời gian thì mọi việc sẽ bại lộ và điều đương nhiên là họ sẽ bị trục xuất về nước ngay.
Chính vì vậy, dù là thường trú nhân Hoa Kỳ nhưng bạn vẫn được hưởng những quyền lợi nhất định và để trở thành thường trú nhân hợp lệ trên đất Mỹ thì việc chuẩn bị hồ sơ, chuẩn bị kiến thức, chuẩn bị bằng chứng để thuyết phục Sở Di Trú Hoa Kỳ là điều rất cần thiết giúp đương đơn và người bảo lãnh vượt qua khi phải đương đầu với Sở Di Trú Hoa Kỳ.